Opis sadu, który chcecie rozwinąć 

W obecnej kategorii rozwijany będzie istniejący już sad. Krótko opiszcie kiedy i w jakich okolicznościach został utworzony oraz jakie drzewa i rośliny się w nim znajdują.

Znalezienie odpowiedniego terenu w pobliżu obecnego sadu

Wybranie miejsca pod sad jest jak wybranie miejsca pod budowę domu. Jeśli na początku sytuacja zostanie źle oceniona i dokonany zostanie niewłaściwy wybór – to jego konsekwencje będą się ciągnąć przez lata. Warto więc pochylić się szczególnie skrupulatnie nad znalezieniem właściwego miejsca, w którym zostanie założony sad. Nie chodzi o to, żeby tylko posadzić drzewa, bo to każdy potrafi. Chodzi o to, żeby drzewa przetrwały i owocowały.

W dalszych opisach będziemy posługiwać się terminem minisadu, który odnosi się do nowych nasadzeń.

Umiejscowienie społeczne i dostępność 

Bardzo ważne jest umiejscowienie społeczne minisadu, czyli zdecydowanie na czyim terenie zostanie założony. Pamiętajcie, że ten sad będzie żył wiele lat, więc musi mieć zapewnionego instytucjonalnego gospodarza. Właściciel terenu będzie zobowiązany do zapewnienia długotrwałej opieki posadzonym drzewom. Zastanówcie się kto zapewni Waszemu sadowi najlepszą opiekę? Miejscem rekomendowanym do założenia sadu są tereny przyszkolne, przykościelne lub gminne.

Tereny należące do parafii, jako lokalizacji nowych minisadów mogą być optymalnym wyborem. Warto pamiętać, że przez lata, to właśnie obszary należące do Kościoła były jednymi z ważniejszych miejsc uprawy odmian drzew owocowych, które teraz chcemy przywrócić. Bardzo często to właśnie zakonnicy zajmowali się sprowadzaniem do Polski najlepszych (najsmaczniejszych, najwytrzymalszych, dających największy plon) odmian z zagranicy, a następnie rozpowszechniali je na terenie całego kraju, lub krzyżowali, tworząc nowe odmiany.

Ze względu na edukacyjny charakter minisadu – warunkiem decydującym o lokalizacji nowego założenia jest dostępność terenu, aby każdy mógł zobaczyć jak wyglądają drzewa starych odmian, spróbować ich owoców, pomóc w uprawie, zapoznać się z kroniką w której będzie przedstawiona historia minisadu.

Warunki siedliskowe

Położenie fizyczne sadu jest kluczowym elementem funkcjonowania projektu. Należy zbadać warunki klimatyczne, glebowe, ukształtowanie terenu. Wszystkie te czynniki opisane są w „Poradniku”.

Konieczne jest ocenienie jakości gleby pod kątem jej przydatność do uprawy drzew owocowych. Liczy się zasobność w próchnicę, zawartość składników mineralnych, głębokość wód podziemnych, itp. Zwróćcie się o pomoc w ocenie przydatności wybranego siedliska do Waszego sprzymierzeńca – doświadczonego sadownika.

Ustalenie formy własności terenu oraz uzyskanie zgody właściciela terenu na użytkowanie

Jeżeli teren pod nowy sad został już znaleziony, to trzeba uzyskać zgodę jego właściciela na rzecz realizacji długotrwałego projektu edukacyjnego.

Jeżeli wybrany przez Was teren przynależy do:

  • szkoły – to nie podpisujemy żadnego dodatkowego dokumentu w tej sprawie, ponieważ wystarczająca jest zgoda wyrażona przez Dyrektora szkoły na udział Zespołu w projekcie „Tradycyjny Sad”;
  • parafii – to proboszcz podpisuje zgodę na użytkowanie terenu, która będzie przechowywana w kancelarii szkoły;
  • gminy – to urząd gminy wystawi zaświadczenie, które będzie przechowywane w kancelarii szkoły.

Stworzenie planu minisadu i wstępnego kosztorysu

Zakładając minisad należy kierować się w doborze odmian listą odmian rekomendowanych w Projekcie, gdyż są to odmiany dobrze zaaklimatyzowane w warunkach polskich. Najważniejszym aspektem jest maksymalne wyeliminowanie ryzyka związanego z zachorowalnością drzew.

Zakładany minisad w ramach tego projektu to co najmniej 5 drzew owocowych tradycyjnych odmian. Drzewa mogą być posadzone na planie wielokąta lub w formie przydrożnego szpaleru.

W tej kategorii Zespół rozbudowuje już istniejący sad i ma dowolność w wyborze gatunków, które wpłyną na jego różnorodność. Możecie wybrać kilka różnych drzew owocowych tradycyjnych odmian np. 2 drzewka tradycyjnych odmian śliw i 3 drzewka tradycyjnych odmian wiśni lub stworzyć dowolną inną konfigurację. Przykładowe zestawy drzew owocowych znajdziecie w „Miniporadniku”.

Pamiętajcie, aby wziąć pod uwagę:

  • zaplanowanie odpowiednich zapylaczy do wybranych odmian (sposób rozmieszczenia);
  • porę owocowania;
  • przeznaczenie owoców;
  • zaplanowanie roślin towarzyszących.

Zaplanowanie roślin towarzyszących

W otoczeniu drzew sadowniczych powinny znajdować się rośliny towarzyszące zapewniające pokarm i schronienie pożytecznych owadom i zwierzętom – sprzymierzeńcom w walce ze szkodnikami drzew.

Dobrym pomysłem jest zasianie łąk kwietnych w pobliżu minisadu oraz zbudowanie domków dla zapylaczy.

Najbardziej polecane do tych nasadzeń są rośliny nektarodajne i pyłkodajne. W Waszym sadzie prowadzona będzie ochrona biologiczna to znaczy, że muszą zostać stworzone jak najlepsze warunki rozwoju rodzimej fauny, która będzie wspierać walkę ze szkodnikami. Jeśli jakiś szkodnik znajduje upodobanie w naszych uprawach, to dobrze byłoby, aby w sąsiedztwie zostały zapewnione warunki do rozwoju populacji konkurencyjnej polującej na ten gatunek. Przykładem jest populacja biedronek rozwijająca się w odpowiedzi na inwazję mszyc. Nie każdy wie, jak bardzo biedronki są drapieżne i „wydajne”. Tak więc, warto „zainwestować” w stworzenie odpowiednich warunków bytowania dla naszych sprzymierzeńców.

Zaplanowanie osłonek ochronnych

Młode rośliny muszą być otoczone ochroną w postaci palisady, która będzie je zabezpieczać przed czynnikami fizycznymi takimi jak gryzonie, silne wiatry, nieumyślne uszkodzenia w trakcie prac agrotechnicznych, itp.

Zaplanowanie otoczenia

Sprawa ogrodzenia minisadu będzie wyglądać różnie w zależności od jego umiejscowienia.

Jeżeli jest to teren nowowydzielony, znajdujący się na otwartej przestrzeni, to najpraktyczniejszym sposobem jest otoczenie minisadu siatką leśną o dużych oczkach, która zabezpiecza również przed przypadkową ingerencją zwierząt leśnych/gospodarskich i innych. Najczęściej jednak Wasze sady znajdować się będą w bezpośrednim sąsiedztwie budynków, które są już otoczone ogrodzeniem, więc nie będzie potrzeby dodatkowego wygradzania.

Przygotowanie planu sadu

Jeżeli wiecie jakie odmiany drzew owocowych chcecie posadzić i jakim terenem dysponujecie, to możecie przygotować szczegółowy plan nasadzeń i policzyć koszty założenia minisadu.

Rysunek może być przygotowany na skalowanej kartce, gdzie jedna kratka oznacza odległość pół metra (starajcie się zachować proporcje). Mile widziane są zarówno odręczne plany jak i plany utworzone w programach graficznych. Będzie to wstępna ilustracja rozmieszczenia elementów w Waszym minisadzie, którą będziecie się posługiwać w terenie w trakcie urzeczywistniania planu.

Należy uwzględnić:

  • istniejący już sad;
  • zarys sąsiadujących budynków;
  • kierunki świata;
  • liczbę nowych drzew i ich rozstawienie;
  • dobór odmianowy;
  • odpowiednie umiejscowienie zapylaczy dla poszczególnych odmian;
  • żywopłot z roślin wspierających różnorodność biologiczną oraz chroniący przed niekorzystnymi warunkami środowiska.

Rozstawa roślin zależy od doboru odmianowego, tak więc minimalna wielkość terenu będzie zróżnicowana. Jeżeli chcecie uzyskać sad bardziej doświetlony, o drzewach bardziej rozłożystych – stosujcie odstępy proporcjonalnie powiększone do standardowych przedstawionych w Poradniku.

Przygotowanie kosztorysu sadu

Należy przewidzieć koszty planowanego przedsięwzięcia.

W tabeli raportu do zadania wpisujemy wszystkie koszty związane z założeniem minisadu uwzględniając zarówno narzędzia jak i materiał roślinny.

120 Zespołów, które otrzymają najwyższą punktację za raport z etapu I otrzyma grant pieniężny wysokości maks. 250 zł, w ramach którego sfinansowane zostaną w większości materiały potrzebne do założenia minisadu.

LISTA ELEMENTÓW PODLEGAJĄCA DOFINANSOWANIU W RAMACH GRANTU:

  • zakup 5 sadzonek tradycyjnych odmian drzew owocowych;
  • przesyłka drzewek;
  • materiał na ogrodzenie terenu – siatka leśna;
  • materiał na opalisadowanie drzew w celach ochronnych;
  • zakup naturalnych nawozów w oparciu o wyniki analizy gleby;
  • zakup roślin towarzyszących;
  • zakup podstawowych narzędzi ogrodniczych (sekator, grabie, motyka, łopata).

*Organizator przewiduje dofinansowanie 5 szt. drzewek, ale zespół może założyć od razu większy sad i z dodatkowego budżetu dokupić dodatkowe drzewka. 

W zakładce POMOCE zamieszczona została lista kosztów refundowanych przez Organizatora Projektu oraz lista szkółek, w których będziecie mogli zakupić drzewka starych odmian.

Przygotowanie planu rozwoju sadu

Warto zastanowić się nad planami rozwoju. Dobrze byłoby przewidzieć miejsce na dodatkowe drzewa sadzone w przyszłości. Nie muszą one być zlokalizowane razem z pierwszymi nasadzeniami, możecie znaleźć drugą lokalizację do kontynuacji przedsięwzięcia.

Zdjęcie obecnego sadu.

W drugim etapie będzie wykorzystane do stworzenia zestawienia ze zdjęciem po zasadzeniu nowych drzew.